క్షేత్ర క్షేత్రజ్ఞ విభాగ యోగము శ్లోక 31-35

యదా భూతపృథగ్భావం ఏకస్థ మనుపశ్యతి/

తత్ ఏవ చ విస్తారం బ్రహ్మ సంపద్యతే తదా//31//

అనాదిత్వాన్నిర్గుణత్వాత్ పరమాత్మాఽయ మవ్యయః/

శరీరస్థోఽపి కౌంతేయ!న కరోతి న లిప్యతే//32//

యథా సర్వగతం సౌక్ష్మ్యాత్ ఆకాశం నోపలిప్యతే/

సర్వత్రావస్థితో దేహే తథాఽఽత్మా నోపలిప్యతే//33//

యథా ప్రకాశయత్యేకః కృత్స్నం లోకమిమం రవిః/

క్షేత్రం క్షేత్రీ తథాకృత్స్నం ప్రకాశయతి భారత//34//

క్షేత్రక్షేత్రజ్ఞయో రేవం అంతరం జ్ఞానచక్షుషా/

భూతప్రకృతిమోక్షం చ యే విదుర్యాంతి తే పరమ్//35//

ఓం తత్సదితి శ్రీభగవద్గీతాసూపనిషత్సు బ్రహ్మవిద్సాయాం యోగశాస్త్రే శ్రీకృష్ణార్జున సంవాదే క్షేత్ర క్షేత్రజ్ఞ విభాగ యోగో నామ త్రయోదశోఽధ్యాయః॥

క్షేత్ర క్షేత్రజ్ఞ విభాగ యోగము...శ్లోక 21-30

కార్య కారణ కర్తృత్వే హేతుః ప్రకృతిరుచ్యతే/

పురుషః సుఖదుఃఖానాం భోక్తృత్వే హేతు రుచ్యతే//21//

పురుషః ప్రకృతిస్థో హి భుంక్తే ప్రకృతి జాన్ గుణాన్/

కారణం గుణసంగోఽస్య సదసద్యోని జన్మసు//22//

ఉపద్రష్టానుమన్తా చ భర్తా భోక్తా మహేశ్వరః/

పరమాత్మేతి చాప్యుక్తో దేహేఽస్మిన్ పురుషః పరః//23//

య ఏవం వేత్తి పురుషం ప్రకృతిం చ గుణైస్సహ/

సర్వథా వర్తమానోఽపి న స భూయోఽభిజాయతే//24//

ధ్యానేనాత్మని పశ్యంతి కేచి దాత్మాన మాత్మనా/

అన్యే సాంఖ్యేన యోగేన కర్మయోగేన చాపరే//25//

అన్యే త్వేవమజానంతః శ్రుత్వాఽన్యేభ్య ఉపాసతే/

తేఽపి చాతితరంత్యేవ మృత్యుం శ్రుతిపరాయణాః//26//

యావత్సంజాయతే కించిత్ సత్త్వం స్థావర జంగమమ్/

క్షేత్ర క్షేత్రజ్ఞ సంయోగాత్ తద్విద్ధి భరతర్షభ //27/ 

సమం సర్వేషు భూతేషు తిష్ఠంతం పరమేశ్వరమ్/

వినశ్యత్స్వవినశ్యంతం యః పశ్యతి స పశ్యతి//28//

సమం పశ్యన్ హి సర్వత్ర సమవస్థిత మీశ్వరమ్/

న హినఽస్త్యాత్మనాఽత్నానం తతో యాతి పరాం గతిమ్//29//

ప్రకృత్యైవ చ కర్మాణి క్రియమాణాని  సర్వశః/

యం పశ్యతి తథాఽఽత్మానం అకర్తారం స పశ్యతి//30//

క్షేత్ర క్షేత్రజ్ఞ విభాగ యోగము. శ్లోక. 12-20

అధ్యాత్మ జ్ఞాననిత్యత్వం తత్త్వజ్ఞానార్థ దర్శనమ్/

ఏతద్ జ్ఞానమితి ప్రోక్తమ్ అజ్ఞానం యదతోఽన్యథా//12//

జ్ఞేయం యత్తత్ ప్రవక్ష్యామి యద్ జ్ఞాత్వామృతమశ్నుతే/

అనాదిమత్పరం బ్రహ్మ న సత్తన్నాసదుచ్యతే//13//

సర్వతః పాణిపాదం తత్ సర్వతోఽక్షి శిరోముఖమ్/

సర్వతః శ్రుతిమల్లోకే సర్వమావృత్య తిష్ఠతి//14//

సర్వేంద్రియ గుణాభాసం సర్వేంద్రియ వివర్జితమ్/

అసక్తం సర్వభృచ్చైవ నిర్గుణం గుణభోక్తృ చ//15//

బహిరంతశ్చ భూతానామ్ అచరం చరమేవ చ/

సూక్ష్మత్వాత్ తదవిజ్ఞేయం దూరస్థం చాంతికే చ తత్//16//

అవిభక్తం చ భూతేషు విభక్తమివ చ స్థితమ్/

భూతభర్తృ త తత్ జ్ఞేయం గ్రసిష్ణు ప్రభవిష్ణు చ//17//

జ్యోతిషామపి తజ్జ్యోతిః తమసః పరముచ్యతే/

జ్ఞానం జ్ఞేయం జ్ఞానగమ్యం హృది సర్వస్య విష్ఠితమ్//18//

ఇతి క్షేత్రం తథా జ్ఞానం జ్ఞేయం చోక్తం సమాసతః/

మద్భక్త ఏతద్విజ్ఞాయ మద్భావాయోపపద్యతే//19//

ప్రకృతిం పురుషం చైవ విద్ధ్యనాదీ ఉభావపి/

వికారాంశ్చ గుణాంశ్చైవ విద్ధి ప్రకృతి సంభవాన్//20//

క్షేత్ర-క్షేత్రజ్ఞ విభాగ యోగము. ..త్రయోదశోఽధ్యాయము ..శ్లోక 1-11

అర్జున ఉవాచ...

ప్రకృతిం పురుషం చైవ క్షేత్రం క్షేత్రజ్ఞ మేవ చ/

ఏత ద్వేదితు మిచ్ఛామి జ్ఞానం జ్ఞేయం చ కేశవ//1//

శ్రీ భగవానువాచ..

ఇదం శరీరం కౌంతేయ క్షేత్రమిత్యభిధీయతే/

ఏతద్యో వేత్తి తం ప్రాహుః క్షేత్రజ్ఞ ఇతి తద్విదః//2//

క్షేత్రజ్ఞం చాపి మాం విద్ధి సర్వక్షేత్రేషు భారత/

క్షేత్రక్షేత్రజ్ఞయోః జ్ఞానం యత్తద్ జ్ఞానం మతం మమ//3//

తత్ క్షేత్రం యచ్చ యాదృక్చ యద్వికారి యతశ్చ యత్/

స చ యో యత్ప్రభావశ్చ తత్సమాసేన మే శృణు//4//

ఋషిభిర్బహుదా గీతం ఛందోభిర్విధైః పృథక్/

బ్రహ్మసూత్ర పదైశ్చైవ హేతుమద్భిర్వినిశ్చితైః//5//

మహాభూతాన్యహంకారో బుద్ధిరవ్యక్తమేవ చ/

ఇంద్రియాణి దశైకం చ పంచ చేంద్రియగోచరాః//6//

ఇచ్ఛా ద్వేషః సుఖం దుఃఖం సంఘాతశ్చేతనా ధృతిః/

ఏతత్ క్షేత్రం సమాసేన సవికారముదాహృతమ్//7//

అమానిత్వమదంభిత్వమ్ అహింసా క్షాంతిరార్జవమ్/

ఆచార్యోపాసనం శౌచం స్థైర్యమాత్మవినిగ్రహః//8//

ఇంద్రియార్థేషు వైరాగ్యమ్ అనహంకార ఏవ చ/

జన్మ మృత్యు జరావ్యాధి దుఃఖదోషానుదర్శనమ్//9//

అసక్తిరనభిష్వంగః పుత్రదారగృహాదిషు/

నిత్యం చ సమచిత్తత్వమ్ ఇష్టానిష్టోపపత్తిషు//10//

మయి చానన్యయోగేన భక్తిరవ్యభిచారిణీ/

వివిక్తదేశసేవిత్వమ్ అరతిర్జనసంసది//11//

భక్తి యోగము. శ్లోక11-20

అథైతదప్యశక్తోఽసి కర్తుం మద్యోగమాశ్రితః/

సర్వకర్మ ఫలత్యాగం తతః కురు యతాత్మవాన్//11//

శ్రేయో హి జ్ఞానమభ్యాసాత్ జ్ఞానాద్ధ్యానం విశిష్యతే/

ధ్యానాత్ కర్మఫలత్యాగః త్యాగాత్ శాంతిరనంతరమ్//12//

అద్వేష్టా సర్వభూతానాం మైత్రః కరుణ ఏవ చ/

నిర్మమో నిరహంకారః సమదుఃఖసుఖః క్షమీ//13//

సంతుష్టస్సతతం యోగీ యతాత్మా దృఢనిశ్చయః/

మయ్యర్పిత మనోబుద్ధిః యో మద్భక్తస్స మే ప్రియః//14//

యస్మాన్నోద్విజతే లోకో లోకాన్నోద్విజతే చ యః/

హర్షమర్షభయోద్వేగైః ముక్తో యః స చ మే ప్రియః//15//

అనపేక్షః శుచిర్దక్షః ఉదాసినో గతవ్యథః/

సర్వారంభపరిత్యాగీ యో మద్భక్తస్స మే ప్రియః//16//

యో న హృష్యతి న ద్వేష్టి న శోచతి న కాంక్షతి/

శుభాశుభపరిత్యాగీ భక్తిమాన్ యస్స మే ప్రియః//17//

సమశ్శత్రౌ చ మిత్రే చ తథా మానావమానయోః/

శీతోష్ణసుఖధుఃఖేషు సమస్సంగ వివర్జితః//18//

తుల్యనిందాస్తుతిర్మౌనీ సంతుష్టో యేన కేనచిత్/

అనికేతః స్థిరమతిః భక్తిమాన్ మే ప్రియో నరః//19//

యే తు ధర్మ్యామృతమిదం యథోక్తం పర్యుపాసతే/

శ్రద్ధధానా మత్పరమా భక్తాస్తేఽతీవ మే ప్రియాః//20//

ఓం తత్సదితి శ్రీమద్భగవద్గీతాసూపనిషత్సు బ్రహ్మవిద్యాయాం యోగశాస్త్రే శ్రీకృష్ణార్జునసంవాదే భక్తియోగో నామ ద్వాదశోఽధ్యాయః॥

భక్తి యోగము...ద్వాదశోఽధ్యాయము...శ్లోక 1-10

అర్జున ఉవాచ..

ఏవం సతత యుక్తా యే భక్తాస్త్వాం పర్యుపాసతే/

యే చాప్యక్షరమవ్యక్తం తేషాం కే యోగవిత్తమాః//1//

శ్రీ భగవానువాచ..

మయ్యా వేశ్య మనో యే మాం నిత్యయుక్తా ఉపాసతే/

శ్రద్ధయా పరయోపేతాః తే మే యుక్తతమా మతాః//2//

యే త్వక్షరమనిర్దేశ్యమ్ అవ్యక్తం పర్యుపాసతే/

సర్వత్రగమచింత్యం చ కూటస్థమచలం ధృవమ్//3//

సంనియమ్యేంద్రియగ్రామం సర్వత్ర సమబుద్ధయః/

తే ప్రాప్నువంతి మామేవ సర్వభూతహితే రతాః//4//

క్లేశోఽధికతరస్తేషామ్ అవ్యక్తాసక్తచేతసామ్/

అవ్యక్తాహి గతిర్దుఃఖం దేహవద్భిరవాప్యతే//5//

యే తు సర్వాణి కర్మాణి మయి సన్న్యస్య మత్పరాః/

అనన్యేనైవ యోగేన మాం ధ్యాయంత ఉపాసతే//6//

తేషామహం సముద్ధర్తా మృత్యుసంసార సాగరాత్/

భవామి నచిరాత్ పార్థ మయ్యావేశితచేతసామ్//7//

మయ్యేవ మన ఆధత్స్వ మయి బుద్ధిం నివేశయ/

నివసిష్యసి మయ్యేవ అతఊర్థ్వం న సంశయః//8//

అథ చిత్తం సమాధాతుం న శక్నోషి మయి స్థిరమ్/

అభ్యాసయోగేన తతో మామిచ్ఛాప్తుం ధనంజయ//9//

అభ్యాసేఽప్యసమర్థోఽసి మత్కర్మ పరమోభవ/

మదర్థమపి కర్మాణి కుర్వన్ సిద్ధిమవాప్స్యసి//10//

విశ్వరూప సందర్శన యోగము. శ్లోక 50-55

సంజయ ఉవాచ..

ఇత్యర్జునం వాసుదేవస్తథోక్త్వా స్వకం రూపం దర్శయామాస భూయః/

ఆశ్వాసయామాస చ భీతమేనం భూత్వా పునః సౌమ్యవపుర్మహాత్మా//50//

అర్జున ఉవాచ..

దృష్ట్వేదం మానుషం రూపం తవ సౌమ్యం జనార్దన/

ఇదానీమస్మి సంవృత్తః సచేతాః ప్రకృతిం గతః//51//

శ్రీ భగవానువాచ..

సుదుర్దర్శమిదం రూపం దృష్టవానసి యన్మమ/

దేవా అప్యస్య రూపస్య నిత్యం దర్శనకాంక్షిణః//52//

నాహం వేదైర్న తపసా న దానేన న చేజ్యయా/

శక్య ఏవం విధో ద్రష్టుం దృష్టవానసి మాం యథా//53//

భక్త్యా త్వనన్యయా శక్య అహమేవం విధోఽర్జున/

జ్ఞాతుం ద్రష్టుం చ తత్త్వేన ప్రవేష్టుం చ పరంతప//54//

మత్కర్మకృత్,మత్పరమో మద్భక్తః సంగవర్జితః/

నిర్వైరః సర్వభూతేషు యస్స మామేతి పాండవ//55//

ఓం తత్సదితి శ్రీమద్భగవద్గీతాసూపనిషత్సు బ్రహ్మవిద్యాయాం యోగశాస్త్రే శ్రీకృష్ణార్జున సంవాదే విశ్వరూప సందర్శన యోగో నామ ఏకాదశోఽధ్యాయః॥